Арсен Түсіпбеков:

«Әке болу» идеясын емес, баланың өзін жақсы көру маңызды»

Аруна Садыбекова

27 ақпан 2025

Бала дүниеге келгенге дейінгі кезеңді әйел өзі жүріп өтеді. Арсеннің ойынша, ер адамның негізгі міндеті – әйелдің өмірін қиындатпауға тырысу.

«Дайындық болмаса, стресс күшейеді, ал стресс түрлі мәселеге себеп болмақ. Бұл – бір. Ал екінші мәселе жүктілік барысына, физиологиялық жайттарға қатысты: қандай дәрі-дәрмек қабылдау керек, не нәрсеге мән берген дұрыс, қай кезеңнен бастап дәрумендер ішу қажет. Моральдық дайындыққа келер болсақ, менің үнемі айтатын ойым: ешкім ешқашан толық дайын болмайды. «Қалай күн көреміз?», «Қалай қолдау көрсете аламын?», «Жауапкершілікті қалай алып жүремін?» деген қарапайым сұрақтардан терең экзистенциалды ойларға дейін бәрін бастан өткеруге тура келеді. Екі жолақ шыққан тестті көргенде, кеудеңді қуаныш кернейді. Ал артынша «Енді не істеу керек?» деген ой туындайды.

Әке болуға дайындық барысында Арсен түрлі қорқыныш пен уайымды бастан кешіргенін айтады. Ал кеңес сұрамақ болғанда, ол ер адамдардың көбі жүктілік пен әке болу жайлы ашық сөйлесуге дайын емес екенін байқаған. «Мен кеңес алғым келді, бірақ сұраған адамым бұл тұрғыда біліксіз болып шықты, ол бұл процеске тікелей араласпайды екен, – дейді Арсен. – Әдетте ер адамдар жүктілік туралы тек фильмдерден немесе кітаптардан біледі, олар да көбіне ер адамдардың жазған немесе жасаған дүниесі».

Ал босану кезіндегі қолдау жайлы сөз қозғалғанда, Арсен бұл кезде әйелдің физикалық әрі эмоциялық тұрғыда өте әлсіз болатынын атап өтті. Әлеуметтік желілер, кейде тіпті медицина қызметкерлері жағдайды одан әрі қиындатуы мүмкін. Дәл осындай сәттерде ер адам қорғаушы рөлін атқарып, жұбайы мен болашақ баласының мүддесін қорғауы тиіс. Ең күрделі кезең артта қалып, сәби дүниеге келген соң, одан да кем түспейтін маңызды кезең – жаңа өмір басталады.

«Бала дүниеге келген соң, барлық нәрсеге таң-тамаша боласың. Алғашқы екі айда сәби толыққанды бала емес, «сырттағы құрсақ» секілді болады дейді ғой. Бұл қызық ой, ал мұндай қызықты нәрсені көп байқай бастайсың. Мен баланың қалай өзгеріп жатқанын байқаймын. Айталық, егер қызым біраз уақыт ұйықтамай, түнде мазасызданып, қыңырланып шықса, таңертең жаңа бір дағдымен оянады. Мысалы, ол назарын ұстап тұра алады немесе оң және сол қолын бірге қозғалта алады. Осындай кішкентай ғажайыптар бізді әр екі-үш күн сайын немесе апта сайын қуантып тұрады».

«Мені ең қатты таңғалдырған әрі күтпеген нәрсе – тұлғаға айналып, мінезі қалыптасып келе жатқан кішкентай баланың көзіндегі сенім. Бұл сенімге шын мәнінде ештеңе арқау болған жоқ, ол бізге әкесі мен анасы болғанымыз үшін сенім білдіреді. Бала ата-анасына шексіз, шартсыз сенім арта алатыны таңғалдырады. Барша ата-анаға осы сенімді ақтауды — алғашқы айлардан-ақ сәбидің көзінен оқуға болатын осы сенімге лайық болуды тілеймін.

Қазір таңғы уақытты жиі қызыммен өткіземін. Әдетте бәрі былай: түнде жұбайым баланы тамақтандыруға тұратындықтан, аз ұйықтайды. Сол себепті таңғы алты-жетілерде қызымды алып, анасына 3-4 сағат демалуға мүмкіндік беремін. Бөлме жарық, қызым оянып, жаңа күнді көреді. Қызыммен ойынға кірісеміз, өзіміздің таңғы дәстүрлеріміз бар: мен оған кітап оқимын, ойнатамын, қолыма алып жүремін. Бұл менің ең жақсы көретін уақытым, өйткені қызымның ұйқысы қанып, сергек оянады, оған бәрі қызық және жаңа нәрсені үйренуге дайын. Осылай біз жаңа нәрсені меңгереміз, әрі арамыздағы байланыс нығая түседі.

Жұбайым екеуміз бір-бірімізге демалып алуға мүмкіндік береміз. Ата-ана болу – кім қаттырақ шаршайды деп есептесу емес. Кімнің ресурсы бар болса, балаға сол қарайды, ал екіншісі ол кезде демалады».

Әйелге, бала тәрбиесіне және әкенің рөліне қатысты стереотип көп қоғамда қыз тәрбиелеу қиын ба? Арсеннің айтуынша, Қазақстанда әке рөлінің маңызы біртіндеп өзгеріп келеді. «Бұрын әке тек ақша табушы саналатын, ал баласымен тек «қызықты» бола бастаған кезде, яғни шамамен жеті жасқа келгенде сөйлесе бастайтын, — дейді Арсен. — Қазір бәрі басқаша. Біз қалада тұрамыз, ата-әжелеріміз алыста. Ал нуклеар отбасының өз ережелері бар – әке барлығына қатысуы керек».

«Мен балама дос болғым келеді, бірақ әке ретіндегі жауапкершілікті де ұмытпау керек – дос болғаннан гөрі, әке бола білген дұрыс. Баламен барынша жақын болу маңызды. Біздің дәстүрлі модельде әке мен қыз арасындағы қарым-қатынас бала кішкентай кезде жақсы болғанымен, жасөспірім шаққа келгенде, әке алыстай бастайды. Бірақ дәл осы кезеңде қыз балаға қолдау ауадай қажет.

Қызыма қандай тәрбие беремін деп жиі ойланамын. Егер ол болашақта отбасын құруды шешсе, ең алдымен, неке өзіңді жайлы сезінетін одақ болуы керегін түсінуі керек. Некеде болғаннан жалғыз болған жақсырақ болса, ондай некенің не қажеті бар? Әсілінде дәстүр өткенмен ғана емес, болашақпен де байланысты емес пе?! Дәстүрді келесі ұрпаққа жеткізетін – біз».

Арсеннің айтуынша, қазіргі заман адамы үшін ең маңызды машықтардың бірі – қаржылық сауаттылық. Бала білім негізін отбасынан алғаны өте маңызды.

«Мен қызыма ақшаның қалай келіп, қалай жұмсалатынын, ресурстардың неге шектеулі екенін үйреткім келеді. Бұған қатысты мынадай кеңес естіген едім: супермаркетте баламен бірге чектерді қарап, «мына зат мынанша тұрады, ал ана заттың бағасы басқаша, егер біреуін алсақ, екіншісіне ақша жетпеуі мүмкін» деп түсіндіруге болады. Инвестиция тақырыбын да қозғағым келеді. Бірақ бұл мәселеде балаға уақыт беру керек – бұл бірден үйренетін нәрсе емес. Мысалы, қалта ақшасынан бастап, өз бетімен шешім қабылдауға үйретуге болады: бала оны бірден жұмсай ма, әлде, айталық, депозитте сақтай ма. Уақыт өте келе балада «Менде белгілі бір сома бар. Ол ақшаға мен дәл қазір ойыншық ала аламын, бірақ біраз ақша жинап, кейін басқа нәрсе сатып алсам болады» деген түсінік қалыптасады.

Жақсы әке болу жайлы ойлана келе, біздің материал кейіпкері ата-ана арасындағы жылы қарым-қатынастың маңызын атап өтті. «Жақсы әке – жақсы жар. Бала алғашқы өмірлік тәжірибені анасынан алады. Егер анасы өзін жайсыз сезінсе, балаға да қиын болмақ. Меніңше, әке мейірімді, шыдамды, түсінігі мол болып, өзіне жауапкершілік ала білуі керек. «Әке болу» идеясын емес, баланың өзін жақсы көру маңызды. Сонда ғана балаға өзгенің көзімен қарамайтын боламыз».

Фотосуреттерді материал кейіпкері ұсынды

Иллюстрацияларды салған Жания Фазылова