ӨМІР

Қазақстандық жасөспірімдер жыныстық саулық пен репродуктивтік құқықтар жайлы не біледі?

Арнайы жоба Орталық Азиядағы Нидерланд Корольдігі елшілігінің қолдауымен дайындалды

Қазіргі таңда ашық ақпараттың көптігі сонша, адамдар кез келген сұраққа оңай жауап табатындай көрінеді. Мысалы, жасөспірімдердің жыныстық саулығы сияқты көптің назарын аударатын әрі нәзік тақырыпқа келгенде, ақпараттың көп және қолжетімді болуына қарамастан, әлі күнге дейін ерте жастағы жүктілік, түсік және жыныстық жолмен жұғатын аурулар бойынша қорқынышты статистикаға куә болып жүрміз. Мұның себебі неде? Осы сұраққа жауап табу мақсатында біз шағын зерттеу жүргізуді ұйғардық.
Яна Каримова

14 қаңтар 2025

Зерттеуге дайындық барысында біз жасөспірімдер арасында әлеуметтік сауалнама жүргізіп, респонденттердің сапалы жауаптарын негізге алуды жөн көрдік. Сауалнамаға қатысушылар саны қоғамдағы жалпы тенденцияларды түсіну үшін жеткілікті болды, бірақ біз жасөспірімдердің пікірі мен ұстанымына, жыныстық саулық пен репродуктивтік құқықтарға қатысты ойына баса назар аудардық. Сауалнама бөлімін толтырған соң, біз қатысушылардан ашық сұрақтарға жауап беруді сұрадық. 

Алғашқы сұрақ мынадай болды: «Сіз жыныстық және репродуктивтік саулық туралы неше жаста білдіңіз?»

Сауалнамаға қатысушылардың үштен бір бөлігі «10-нан 13-ке дейінгі» жас аралығын көрсетті. Алайда олардың көпшілігі бұл сұраққа жауап беру кезінде «16 және одан жоғары жас» нұсқасын таңдағаны қазіргі қазақстандық қоғамда бұл тақырыпта сөйлесу әлі де қалыпты емес екенін және ұятты саналатынын айқындайды. Жасөспірімдер жыныстық және репродуктивтік саулық туралы ақпаратты физиологиялық дамуына қатысты жыныстық қатынас тақырыбына қызығушылық таныта бастаған жасында ғана біле бастайды.


Ал психологтар мен сексологтар балаларға ерлер мен әйелдердің физиологиясы туралы ерте жастан айтып, маңызды нәрселерді түсіндіруді ұсынады. Мысалы, балаға ешкім оның рұқсатынсыз денесіне қол тигізуге құқығы жоқ екенін айту қажет. Алайда қазақстандық балалар бұл маңызды ақпаратты жиі жасөспірім шағында ғана біледі. Бұған мысал ретінде бір респонденттің жауабын келтірсек болады. Ол нақты жасын көрсетудің орнына «Шынымды айтсам, жасымды нақты айта алмаймын. Менімен ешқашан әңгіме жүргізбеген, бәрін аздап әр жерден білдім» деп жазған.

Шолпан Қаржаубаева, Қалалық адам ұрпағын өрбіту орталығы жанындағы Жастар денсаулығы орталықтарын дамыту бойынша Ресурстық орталық жетекшісі, Focus on People Foundation үкіметтік емес ұйымының негізін қалаушы, жасөспірімдердің адамгершілік-жыныстық тәрбиесі бойынша сарапшы:

«Сауалнамаға қатысушылар нақты жауап берген. Шын мәнінде біздің қоғамда ата-аналардың баламен бірге отырып, жыныстық саулық тақырыбында ашық сөйлесуі сирек кездеседі. «Тікелей әңгімелеспедік, ақпаратты аз-аздан және әр жерден алдым» деуі – біздің қоғамды сипаттайтын ащы шындық.


Бала дұрыс дамуы үшін оған жыныстық және репродуктивтік саулық туралы ақпаратты біртіндеп, жас ерекшелігіне сай ұсынып отыру қажет. Бастапқыда ата-аналар адам денесінің қалай жұмыс істейтінін, жыныс мүшелерінің қызметін, ұл мен қыздың айырмашылығын түсіндіруі керек, одан кейін – гигиена туралы айтуы қажет. Бұл балалар қалай пайда болады немесе қалай сақтану керек деген бір ғана үлкен әңгіме емес. Балаға ақпаратты біртіндеп, спираль тәрізді әдісте беріп отыру керек. Өкініштісі, мұндай құбылыс біздің отбасыларда әлі күнге дейін сирек кездеседі, бұған дәлел – осы сауалнама».

Юлия Лысенкова,

қоғамдық денсаулық сақтау магистрі, дәрігер, Қазақстандағы ЮНФПА-ның бағдарламалық қызметкері:

«БҰҰ-ның халық қоныстануы саласындағы қоры (ЮНФПА) жыныстық және репродуктивтік саулық тақырыбы қазақстандық отбасыларда қаншалықты ашық талқыланатынын түсіну үшін әлеуметтік зерттеу жүргізді. Біз ата-аналардың балалармен бұл тақырыпта өте сирек сөйлесетінін анықтадық. Көбінесе бұл міндетті аналар атқарады, ал әкелер жиі шет қалып, «Балаңмен өзің барып сөйлес» дейді.


Біз «Қандай тақырыпта әңгіме құрасыздар?» деп сұрадық. Әңгіме көбіне жыныс мүшелерінің гигиенасы тақырыбымен шектеледі екен. Қазақстанда секс тақырыбы жабық, табу күйінде қалып отыр. Отбасында мұндай тақырыпты қозғайтындар некен-саяқ.


Қазіргі ақпараттық кеңістікте ақпарат өте көп, бірақ жасөспірімдер жыныстық қарым-қатынас туралы ақпаратты көбіне порнографиялық фильмдерден алады деген дерек бар. Сәйкесінше, ақпарат оларға қаншалықты бұрмаланып жететінін түсінуге болады.


Қазақстандағы БҰҰ-ның халық қоныстануы саласындағы қоры (ЮНФПА) Y-PEER жастар желісіне қолдау көрсетеді. Мұнда жасөспірімдер жыныстық және репродуктивтік саулықты қорғауды үйреніп, ол ақпаратты «тең – теңге» әдісі арқылы бір-біріне жеткізеді. Олар бір-бірін үйретіп, мектептерге барып, жастарды ақпараттандыру мақсатында шағын сессиялар өткізеді. Сонымен қатар бізде Жастар денсаулығы орталықтары бар: гинеколог, психолог, уролог, венеролог сияқты тәжірибелі әрі жоғары білікті мамандар – кеңес беріп, арнайы көмек көрсете алады».

«Сіздің ойыңызша, репродуктивті құқықтар деген не?» деген сұраққа да қызықты жауап алдық:

«Өз денеңе иелік ету құқығы, бала туу немесе тумау, дәрігерлік аборт құқығы және тағы басқа мәселелерге қатысты еш қысымсыз шешім қабылдау».
«Әйелдің өз қалауына қарай бала туу немесе аборт жасау құқығы».
«Право выбирать, когда ты сможешь завести ребёнка и хочешь ли ты вообще этого». «Баланы қашан дүниеге әкеле алатыныңды немесе баланы қалап-қаламайтыныңды түсініп, таңдау құқығы».
«Право, в котором можно выбирать – рожать ребёнка или нет». «Баланы туу немесе тумау таңдауын жасау құқығы».
«Выбор человека – иметь или не иметь детей, право на аборт». «Адамның бала туу немесе тумауды таңдау құқығы, аборт құқығы».
«Возможность решать – беременеть или нет, сохранять ли беременность или делать аборт». «Жүкті болу немесе болмау, жүктілікті сақтау немесе аборт жасау құқығы».
«Право человека самостоятельно принимать решения о зачатии и рождении детей, право не подвергаться принудительной стерилизации или кастрации». «Адамның жүкті болу немесе бала тууға қатысты шешімді өз бетінше қабылдау құқығы, мәжбүрлі стерилизация немесе кастрацияға ұшырамау құқығы».
«Определения не знаю, но предполагаю, что к ним относится право на получение услуг, связанных с беременностью». «Анықтамасын білмеймін, бірақ бұл құқықтарға жүктілікке байланысты қызметтерді алу құқығы кіреді деп ойлаймын».
Право решать – рожать или нет детей, и если рожать, то когда, сколько и как». «Балалы болуды немесе болмауды шешу, егер балалы болуды қаласа, қашан және қалай екенін, қанша бала болатынын анықтау құқығы».
«Право на аборт, беременность и рождение ребёнка без нарушений, давления со стороны государства или общества». «Мемлекет немесе қоғам қысымынсыз аборт жасау, жүкті болу және бала туу құқықтары».
«Право женщины на роды или аборт». «Әйелдің баланы босану немесе аборт жасау құқығы».
«Әртүрлі контрацепция түрлерін қолдану құқығы».
«Меніңше, бұл – әйелдің бала тууға қатысты шешімді өз бетімен қабылдау құқығы: ол қанша бала туатынын анықтау, жүктілікті тоқтату, бала сүймеу немесе некеде тұрмай-ақ бала туу шешімін қабылдау сияқты шешімдерді қамтиды».
«Бұл өз тәніне өзі ие болу құқығы».
Бұл жауаптар респонденттердің осы тақырыпқа қатысты түсінігі мен білімі бар екенін көрсетеді. Интуитивтік жауаптар ресми анықтамаға ұқсайды. «Репродуктивті құқықтар» ұғымының анықтамасы ретінде біз Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы берген түсіндірмені қолданамыз:


«Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) анықтамасы бойынша, репродуктивті құқықтар – ерлер мен әйелдердің өз репродуктивті саулығына қатысты, соның ішінде бала туу, оның уақытын анықтау және дүниеге келетін балалардың аралығын жоспарлау бойынша еркін әрі тәуелсіз шешімдер қабылдау құқығы, сонымен қатар осы мәселелер бойынша ақпарат алу құқығы. «Еркін әрі тәуелсіз» дегеніміз осы шешімдердің еш кемсітусіз, қысым көрсетусіз және зорлық-зомбылықсыз қабылданатынын білдіреді».

Шолпан Қаржаубаева:
«Респонденттердің репродуктивтік құқықтар туралы сұраққа берген жауаптары қуантады. Дегенмен жауаптардың көбі жүктілікті жоспарлауға және баланы дүниеге әкелуге қатысты, ал репродуктивтік саулық пен оған қатысты ақпарат алу тақырыбы біршама тыс қалған. Менің ойымша, жауаптар толық және ресми тұжырымдамамен үндескенімен, репродуктивтік саулық мәселесі аздап ескерусіз қалған».
Юлия Лысенкова:
«Респонденттердің жауаптары өте жақсы. Егер оларды жинақтап қарасақ, репродуктивтік құқықтардың барлық аспектісі қамтылғанын байқаймыз. Бірақ мен бір маңызды мәселені атап өткім келеді. Жауаптарда бала сүю құқығы, балаларды дүниеге әкелу арасында қанша уақыт өтуі керек, баланы қашан туу керек деген тақырып жиі қозғалған. Бірақ контрацепцияның қолжетімді болуы туралы да айту маңызды. Мысалы, әйел қарым-қатынаста болып, жақын арада бала жоспарламаса, қажет ақпаратқа қол жеткізе алмағандықтан немесе қандай контрацепцияны қолдану керегін білмегендіктен қиындыққа тап болуы мүмкін.


Екінші мәселе – контрацептивтердің қолжетімсіз болуы. Біздің нарықта олардың бағасы айтарлықтай жоғары: сапалы мұшеқаптар, ауыз контрацептивтері қымбат тұрады. Біз бұл мәселе туралы үнемі айтып, контрацепция құралдарын тым болмағанда жасөспірімдер сияқты белгілі бір топтарға арналған кепілді тегін көмектің құрамына енгізуге бағытталған адвокаттық жұмыстар жүргізіп келеміз».

Сондай-ақ біз оқырмандарымыздан жыныстық саулық пен репродуктивтік құқықтардың өзара байланысын қаншалықты түсінетінін сұрадық.

Респонденттердің 10%-ы бұл сұраққа жауап бере алмады, ал 10%-ы жауап беруден бас тартты. Басқасы жыныстық саулық пен репродуктивтік құқықтардың тығыз байланысты екенін атап өтіп қана қоймай, ажырамас ұғымдар екенін айтты. Сауалнама қатысушылары былай деп жауап берді: 

«Конечно связаны! На женщин оказывается огромное давление в связи с их репродуктивными правами, что влечёт за собой изменения в сексуальном здоровье». «Әрине, байланысты! Әйелдер өз репродуктивтік құқықтарына қатысты үлкен қысым көреді, ал бұл жыныстық саулыққа кері әсер етуі мүмкін».
«Жыныстық саулық дегеніміз – гигиена, серіктесті таңдау, жыныс мүшелерінің тазалығын сақтау, серіктесіңмен шекараны келісіп, қалауларыңды айта білу. Осының бәрінен репродуктивтік құқықтар туындайтын болар».
«Репродуктивтік құқықтар жыныстық саулықпен тікелей байланысты. Балалы болу немесе болмау ниеті адамның жыныстық өмірін, сондай-ақ қандай контрацепция әдісін таңдайтынын анықтайды».
«Тікелей байланысты, өйткені түрлі жыныстағы серіктестердің жыныстық саулығы әйелдің жүктілік кезеңнен қалай өтетінін айқындайды».
«Мысалы, егер мен бала көтергім келмесе, серіктесім мүшеқап пайдалануы керек. Егер мен үшін репродуктивтік саулығым маңызды болса, жыныстық саулығым да назарда болуы керек».
«Мен жыныстық саулық деп тұрақты серіктеспен контрацепция әдісін өзара келісіп алуды және қалаған жағдайда бірге тексерістен өтуді түсінемін. Жүкті болып қалсам қайтемін деген мәселені алдын ала талқылап, оны қалай шешетінімізді келісіп алу да бар. Сол кезде әр адамның репродуктивтік құқығы шешіледі: егер біреуі болашақ баланың дүниеге келгенін қаласа, ал екіншісі қаламаса, олар бір-бірін мәжбүрлемей, репродуктивтік құқықтарын сақтай отырып шешім қабылдауы керек».
«Тікелей байланысты. Егер әйелдің репродуктивтік құқықтары бұзылса, бұл оның жыныстық саулығына теріс әсер етуі мүмкін».
Шолпан Қаржаубаева:
«Респонденттердің 20%-ы неліктен жауап беруге қиналды деген сұрақ туындайды – бұл осы тақырыптың қоғамда «табу» саналуымен тікелей байланысты деп ойлаймын. Адамдар жыныстық саулық неден тұратынын әрдайым түсіне бермейді және көбіне оны репродуктивтік саулықпен тең деп ойлайды. Репродуктивтік құқықтар туралы белгілі бір түсінік болса да, жыныстық саулық деген не екенін түсіне бермейді, әсіресе жасөспірімдер. Бір жағынан, респонденттердің бұл тақырыпты ешқашан ашық талқыламағаны байқалады, екінші жағынан, нақты түсінік қалыптаспаған болуы мүмкін».
Юлия Лысенкова:
«Бұл сұраққа берілген жауаптар да негізінен дұрыс. Әрине, егер әйелдің репродуктивтік құқықтары бұзылса, ең алдымен оның жыныстық саулығы, сондай-ақ психологиялық саулығы зардап шегеді. Тағы да маңызды мәселені атап өткім келеді: ерлер мен әйелдер өз репродуктивтік құқықтарын жүзеге асыру үшін контрацепция құралдарына еркін қол жеткізе алуы керек.


Сонымен қатар ақпаратқа қол жеткізе алуды да қосар едім – қазір көп мәселе ақпараттың жеткіліксіз болуынан туындап жатыр. Мысалы, шалғай ауылдарда адамдар үйленген соң, қалыңдықтың ақша ұстауға мүмкіндігі болмай, оны тек бала тууға мәжбүрлейтін жағдайлар кездеседі. Әрине, бұл репродуктивтік құқықтардың бұзылуы саналады, мұндай жағдайда әйелдің репродуктивтік саулығы да, жалпы денсаулығы да зардап шегеді».

«Сіздің ойыңызша, жыныстық саулық туралы не білу қажет?» деген сұрақ респонденттердің не нәрсеге басты назар аударатынын анықтауға көмектесті.

Жауаптар ішінде мына аспектілер жиі аталды:
контрацепция;
жыныстық жолмен берілетін аурулар;
зорлық-зомбылық;
жеке шекаралар;
келісім қағидасы;
серіктеске және өзіне жақсы қарау;
жыныстық қатынасқа экологиялық көзқарас;
өзін, өз тәнін зерттеуге ашықтық.
Шолпан Қаржаубаева:

«Жеке шекараларды орнату және оларды сақтау тақырыбының жиі қозғалғаны қуантады. Бұл ретте келісім қағидасы туралы айтқанда, сөз өзара келісім туралы екенін білу маңызды. Өзіңе және серіктесіңе, сонымен қатар жыныстық қарым-қатынасқа жауапкершілікпен қарау керегін есте ұстау керек.


Секске экологиялық көзқарас дегеніміз – жыныстық жолмен берілетін инфекциялардың, соның ішінде АИТВ профилактикасы, қалаусыз жүктіліктің алдын алу, контрацепция құралдарын пайдалану және зорлық-зомбылыққа, соның ішінде жыныстық сипаттағы зорлық-зомбылыққа жол бермеу. Әрине, мұның бәрі ашықтық, өзін-өзі тану және білім алу арқылы келеді. Менің ойымша, біздің жасөспірімдер бұл туралы жиі ойланып, жыныстық саулық жайлы білуі қажет тақырыптарды жиі көтереді».

Юлия Лысенкова:

«Негізінен, қатысушылар басты мәселелерді дұрыс атап өтті. Бірақ мен мына нәрсеге тоқталғым келеді: балалардың білімін белгілі бір жастан бастап арттыру өте маңызды, яғни ақпаратты олардың жас ерекшелігіне сай ұсыну қажет.


Еуропаның көп елінде жыныстық тәрбие балабақшадан басталады: балаларға қыздар мен ұлдардың физиологиясы түсіндіріліп, біртіндеп күрделі тақырыптарға көшеді. Көп зерттеу көрсеткендей, егер жас балаға дұрыс ақпарат беріліп, адамгергершілікке негізделген жыныстық тәрбие берілсе, онда оның жыныстық өмірді кештеу бастау ықтималдығы жоғары болады. Өйткені жыныстық өмірдің қауіп-қатерін білген бала ойланып, мұндай білімге ие емес жасөспірімге қарағанда жыныстық жүріс-тұрысына жауапты қарайды.


Тағы бір маңызды жайт – қазіргі таңда Қазақстан жастары арасында АИТВ-инфекциясына шалдыққандардың саны артып келеді. ЮНФПА Қазақстан жасөспірімдерінің жыныстық және репродуктивтік саулығына қатысты әлеуметтік зерттеу жүргізді. Ол зерттеуде біздің елде жыныстық қатынасқа түсу орта есеппен 16,5 жаста басталатыны айтылған. Сауалнамаға қатысқан жасөспірімдердің үштен бірінің екі-үштен астам жыныстық серіктесі болған. Олардың кейбірі соңғы жыныстық қатынас кезінде мүшеқап қолданбаған. Ең маңыздысы – жасөспірімдерден АИТВ туралы сұрағанда, олардың 9%-ы ғана АИТВ-ға қатысты бес негізгі сұраққа дұрыс жауап бере алған. Яғни, білім деңгейі өте төмен».

Егер респонденттерде қиындық немесе күмән тудырған сұрақтарға келер болсақ, онда олар нақты мысал мен жағдайға байланысты.

Сауалнамаға қатысушылардың жартысына жуығы «Ер балада эякуляция болмаған жағдайда жүкті болып қалуға бола ма?» деген сұраққа теріс жауап берген. Мұндай жауаптарға түсініктемелер арасында «бала сперматозоидсыз пайда бола алмайды», «эякуляция деген не екенін білмеймін», «мүмкін, бірақ ықтималдығы төмен», «қазір еркектер арасында бедеулік көп» деген пікірлер айтылды. Бұл жауаптар жасөспірімдердің көбі әлі де үзілген жыныстық қатынасты тиімді сақтану әдісі деп санайтынын көрсетеді.


Сонымен қатар респонденттердің жартысы мүшеқап киген жағдайда гениталдық герпесті жұқтыру мүмкін емес деп есептейді. Ал етеккір кезіндегі жыныстық қатынасқа қатысты мифке келсек, жағдай сәл жақсырақ: жауап берушілердің тек 10%-ы етеккір кезінде жүкті болу мүмкін емес деп ойлайды. Қалған респонденттер мұндай күндерде де жүкті болып қалу мүмкіндігі бар екенін айтады.

Шолпан Қаржаубаева:

«Жасөспірімдер арасындағы ең танымал тақырып – жыныстық өмірге қатысты кең таралған мифтер.


Бірінші миф – жігітте эякуляция болмаса, жүкті болмайсың. Неліктен мұның қате екенін түсіндіру маңызды? Себебі қазіргі уақытта жасөспірімдер арасында қаламайтын жүктіліктің алдын алудың ең танымал әдістерінің бірі – үзілген жыныстық қатынас. Жігіттердің негізгі дәлелі – «шәует шықпайды, үлгеремін». Бірақ мәселе мынада: эякуляцияның өзіне дейін бөлінетін сұйықтық құрамында сперматозоидтар болады. Олар миллион болмаса да, аналық жасушаны ұрықтандыруға жеткілікті. Жігітте эякуляция болмаса да, қыздың жүкті болып қалуы мүмкін екенін айтатынымыз сондықтан.


Сонымен қатар мүшеқап кисе, гениталдық герпесті жұқтыру мүмкін емес дейтін пікірге де қатысты түсініктеме бергім келеді. Себебі жыныстық жолмен берілетін инфекциялардың отыздан аса қоздырғышы бар. Егер герпеске келер болсақ, ол вирустық сипатқа ие. Ал вирус тек жыныстық жолмен ғана емес, қарапайым байланыс арқылы да таралуы мүмкін. Яғни, мүшеқап болған жағдайда да жұқтыру ықтималдығы бар».

«Сіздің ойыңызша, абортқа тыйым салу керек пе?» деген сұраққа берілген жауаптар ерекше қуантты. Сауалнамаға қатысушылардың 100%-ы абортқа тыйым салудың қажеті жоқ екеніне сенімді және жауаптарын келесі дәлелдермен негіздеді:

«Жоқ. Іште жатқан баланы қалай ма, жоқ па, әйел өзі шешуі керек. Бұл барлық өмір саласына қатысты мәселе, сондықтан ол үшін шешім қабылдауға болмайды».
«Жоқ, абортқа тыйым салуға болмайды. Бұл әр әйелдің құқығы: жүкті болуды немесе оны доғаруды әйел өзі таңдайды».

«Әйелдер әр кез болашақ баласына жарқын өмір сыйлай алмауы мүмкін. Аборт қаншалықты қорқынышты әрекет болғанымен, түптеп келгенде бұл екі жаманның бірін таңдауға мәжбүрлік болуы мүмкін».
«Жоқ, өйткені көп жағдайда аборт жасау құқығының болмауы аналардың өміріне зиян тигізеді».
«Қажет емес. Абортқа тыйым салу санитарлық нормалар сақталмайтын жасырын аборттардың көбеюіне ықпал етеді, ал бұл әйел денсаулығы үшін өте қауіпті».
«Тыйым салудың қажеті жоқ деп ойлаймын. Себебі кей жағдайда баланың ауру болып дүниеге келетіні және қатты қиналатыны алдын ала белгілі болуы мүмкін. Не болмаса зорлық көру жағдайынан кейін жүкті болып қалғаны анықталуы мүмкін, немесе жүктілік жоспарсыз болып, әйел оған дайын болмауы мүмкін. Жалпы алғанда, бұл әр әйелдің өз шешімі деп есептеймін».
«Абортқа тыйым салуға болмайды. Абортқа тыйым салу әйелдер мен балалардың өмір сүру сапасын төмендетеді, жасырын әрі қауіпті аборттардың көбеюіне ықпал етеді, ал бұл әйелдің өлімімен аяқталып, халық санының артуына кедергі келтіруі мүмкін».
«Әсте жоқ. Әйтпесе, қиын салдарға әкелуі мүмкін қылмыстық аборттардың саны артып, болашақта физикалық және психикалық саулыққа кері әсер етуі мүмкін».
«Жоқ. Өйткені жүктілік пен босану – ағзаға түсетін үлкен жүк және шешімді сол жүкті денсаулығымен көтеретін адам өзі қабылдауы керек. Бала сүю тек оны шын қалайтын және оған дайын адамдардың таңдауы болуы керек, алайда олардың өзі де бала өсіруде қиындыққа тап болуы мүмкін. Бұдан бөлек ата-анасы қаламаған әрі жақсы көрмеген бала болу өте ауыр, ал көбі үшін – қауіпті. Балаларды ұрып-соғып немесе оларға психологиялық қысым көрсетуі мүмкін, кейде мұндай жағдай өлімге дейін апарады».
«Менің ойымша, жоқ. Біріншіден, менің білуімше, кейбір жағдайда жүктілікті медициналық көрсеткіштер бойынша үзу қажет болады. Сондықтан әйел өз денсаулығын сақтау үшін жүктілікті ерте кезеңде тоқтатуға толықтай құқылы. Екіншіден, егер әйел қандай да бір себептермен (әлеуметтік, қаржылық жағдай немесе анықталған патология) бала көтеруге дайын болмаса, бұл да оның құқығы. Қоғам бұл үшін әйелді айыптайды, алайда оның баланы тәрбиелеуге жағдайы болмаса, онда ол анаға да, балаға да, қоғамға да еш пайда әкелмейді».
Шолпан Қаржаубаева:
«Соңғы сұраққа берілген жауаптар ерекше қуантты. Барлық қатысушы абортқа тыйым салмау керек екеніне сенімді болып, осыған қатысты жақсы аргументтер келтіргені өте керемет. Қазіргі жасөспірімдердің осылай ойлауы жақсы көрсеткіш деп ойлаймын.

Юлия Лысенкова:
«Әрине, біз әйел адам тәніне қатысты шешімді өзі қабылдайтын құқыққа ие болуы керек деп санаймыз. Сондықтан ол аборт жасата алуы керек, ең бастысы, қауіпсіз аборт жасатуға мүмкіндігі болуы керек. Қазіргі уақытта біз медициналық қауымдастықпен үлкен жұмыс жүргізіп жатырмыз. Бұрын бізде аборт қатты жарақаттайтын кюретаж әдісімен жасалған болса, қазір біз ғылыми деректерді ұсына отырып, абортты дәрі-дәрмек немесе вакуумдық аспирация әдістері арқылы жасау қажет екенін жеткізуге тырысып жүрміз. Өйткені олар аз жарақаттайтын әдістерге жатады. Сауалнамаға қатысқан адамдардың мұны түсінетіні өте қуантады. Себебі жүктілікті бұзуға тыйым салынған елдерде қылмыстық аборт деңгейі күрт өсетінін көрсететін мысал көп. Ал қылмыстық аборт әйел өміріне тікелей қауіп төндіреді.
Иллюстрацияларды салған: Азиза Киреева
M

Материалы по теме:

Профессии будущего: что выбрать, как подготовиться, к кому обратиться
Что казахстанские подростки знают о сексуальном здоровье и репродуктивных правах?
Женщины, которые меняют будущее: 3 истории о карьере в устойчивой энергетике
«Пусть семья сбудется»: кто и как борется с социальным сиротством в Казахстане?
Время удивлять, или 5 рекомендаций по выбору подарков
Гендер, секспросвет и суицидальные мысли: самые частые вопросы родителей подростков
KMF ISKER HANYMY – 2023: кім Қазақстандағы үздік кәсіпкер ханым атанды?
«Нам не нужен секспросвет»: к чему приводит эта установка?
KMF ISKER HANYMY – 2023: кто стал лучшей бизнес-леди в Казахстане?

Читать также:

Загрузить еще