Виктимблейминг туралы білу қажет ақпарат

28 қараша 2019

Қоғамның зорлықтан зардап шеккен әйелді кінәлауы бір мәселе болса, зорлық құрбандарының өзін-өзі кінәлауы екінші күрделі мәселе болып келеді. Әсіресе, отбасылық зорлық-зомбылықты басынан кешкендер кешіргендер («бастан кешіріп жатқандар» деп жазған дұрыс шығар). «Артық сөйлеп қойдым», «Өзім кінәлімін» деп ерлерінің есалаң әрекеттерін ақтайды. Құқық қорғау органдарына отбасылық зорлық бойынша арыз жазатындардың саны өте аз, бола тұрса да, солардың 80%-85% бірер күннен кейін арыздарын қайтарып алады. Неліктен? 

Бала тәрбиесінде екі маңызды нәрсе бар: өзінің жеке жауапкершілігі, және басқа адамның жауапкершілігі. Ол қалай? Мысалмен түсіндірейік. Егер бала жүгіріп бара жатып құлап қалса, анасы оған «көрдің бе, сен жүгірсең құлайсың» дейді. Уақыт өте балада сондай түсінік қалыптасады: «мен өзіммен болған нәрсеге жауаптымын». Бұл дұрыс түсінік. Ал енді, басқа ситуацияны алып қарайық. Жүгіріп келе жатқан баланы ит тістеп алса, анасы «жүгірмесең, тістемеуші еді» деп, өзі баласын қорғай алмағаннан болған ішкі кінәны балаға тағады. Балада бұл жолы «Егер мен жүгірмесем, ит мені тістемес еді» деген жалған жауапкершілік қалыптасады. Неге жалған? Себебі ит – бұл бірінші жағдайдағыдай қозғалыссыз жатқан субъект емес. Оның өз ойы, ниеті бар тірі жан. Ол баланы жүгірсе де, жүгірмесе де тістеуі мүмкін. Ал бала сол жалған жауапкершілікпен өсіп келеді. Балабақшада тәрбиеші балаларға айқайласа да өзін кінәлайды, мектепте директордың кабинетінен шыққан сынып жетекшісі көңілсіз болса да өзін кінәлайды, ата-анасы ажырасып жатса да кінәні өзінен іздейді. Оның үстіне, менталитеті бойынша қыздаан гөрі ұлдың дүниеге келуіне көбірек қуанатын қоғамда , виктимблеймингтың кең қанат жайғанына таңданбауғаболады. 

Зорлық құрбандарына да дұрыс психологиялық көмек көрсететін мамандар саны көп емес. Мұндай мамандар болса да, зорлық құрбандары жоғарыда айтылғандай, не өздерін өзі кінәлап, не қоғамның айыптауын қабылдап, көмек керек деп ойламайды.